Niedobór witaminy D3: Objawy, przyczyny i sposoby uzupełnienia

Jak rozpoznać pierwsze objawy niedoboru witaminy D

Niedobory witaminy D mogą objawiać się w różny sposób i tak np. można zaobserwować : osłabienie kości i mięśni, spadek nastroju, uczucie zmęczenia i rozdrażnienia, spadek odporności.

Czynniki ryzyka niedoboru witaminy D3: Kto jest najbardziej narażony?

Źródłem większości naturalnej witaminy D (cholekalcyferolu, witaminy D3) u ludzi jest jej synteza skórna pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Obowiązujące w Polsce wytyczne opublikowane w 2013 roku zalecają między innymi suplementację witaminą D w okresie od października do marca, gdy synteza skórna nie zachodzi, a także w pozostałych miesiącach roku, o ile nie jest zapewniona wystarczająca ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe.

Ze względu na niską ekspozycję skóry na promieniowanie UVB (co wynika między innymi z przebywania w pomieszczeniach, używania preparatów z filtrem UV), znaczna część polskiego społeczeństwa ma niedobór witaminy D przez cały rok, a u około 85% dorosłych niedobór wykazano w miesiącach jesienno-zimowych.

Długotrwały, niedobór witaminy D prowadzi do zmniejszenia wchłaniania wapnia i fosforu z jelit, co — wskutek hipokalcemii — powoduje wtórną nadczynność przytarczyc.

Na niedobór witaminy D najbardziej narażone są dzieci i osoby starsze. Osobom chorującym na osteoporozę zaleca się większe dawki witaminy D.

Niedobór witaminy D wiąże się z wieloma negatywnymi skutkami zdrowotnymi (między innymi nowotworami, infekcjami, chorobami układów sercowo-naczyniowego i nerwowego.)

Skuteczne metody leczenia niedoboru witaminy D3

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce wytycznymi ze względu na niewystarczającą podaż w diecie i osiąganą syntezę skórną w celu uzyskania zalecanego zaopatrzenia organizmu w witaminę D konieczne jest stosowanie suplementacji.

STRATEGIA POSTĘPOWANIA W PRZYPADKACH NIEDOBORU WITAMINY D Rekomendowana dawka lecznicza wynosi 1000÷10 000 j.m./dobę (ok. 50 000 j.m./tydz.) przez 1–3 miesiące, zależnie od wieku, masy ciała i stopnia niedoboru. W trakcie leczenia konieczne jest monitorowanie stężenia 25OHD w surowicy krwi, dlatego zalecane jest skierowanie pacjenta do poradni wykonującej stosowne oznaczenia.

Rola diety w zapobieganiu niedoborowi witaminy D3

Drugim źródłem witaminy D dla człowieka jest dieta, ale w warunkach naturalnych jest ona źródłem znacznie mniej efektywnym, w  porównaniu do  syntezy w  skórze – pokrywa maksymalnie do 20% dziennego zapotrzebowania. Naturalnym źródłem witaminy D są głównie ryby, takie jak węgorz, łosoś dziki, śledź, w znacznie mniejszym stopniu żółtko jaja, ser żółty, mleko, niektóre grzyby. Badania składu diety w różnych populacjach wykazały, że w przypadku braku zapewnienia dodatkowego źródła, jakim jest synteza skórna, nawet urozmaicona dieta nie może być traktowana jako źródło w pełni pokrywające dzienne zapotrzebowanie na witaminę D, dlatego tak istotną rolę odgrywa jej odpowiednia suplementacja. W zakresie profilaktyki niedoboru witaminy D na poziomie populacyjnym ponownie jest rozważana obligatoryjna fortyfikacja wybranych produktów żywnościowych, które są dodatkowo wzbogacane witaminą D (mleko i jego przetwory, płatki śniadaniowe, sok pomarańczowy, margaryna, makaron). Zakres fortyfikacji żywności różni sięzależnie od regionu świata, dotychczas wzbogacanie żywności w witaminę D nie jest powszechnie praktykowane w ujęciu globalnym i lokalnym, w tym w Polsce, co skutkuje pandemią niedoboru witaminy D. Wyjątkiem jest mleko modyfikowane stosowane w żywieniu niemowląt i małych dzieci, które obligatoryjnie wzbogacane jest w stosowne ilości witaminy D. W przypadku kiedy dziecko wypija około 1 litr mleka modyfikowanego na dobę, pokrycie zapotrzebowania na witaminę D z diety należy uznać za wystarczające, przynajmniej w  kontekście profilaktyki niedoboru i krzywicy niedoborowej. W leczeniu niedoboru witaminy D zalecane dawkowanie to 7000– 10 000 j.m. dziennie.

Suplementacja witaminy D3: Kiedy i jak stosować?

W Polsce witamina D3 jest dostępna w dawkach dobowych 400, 500, 800, 1000, 2000, 4000 5000 10000 IU. Witamina D3 jest również dostępna w  preparatach multiwitaminowych, w suplementach wapnia, w oleju z wątroby dorsza oraz w znacznie mniejszej ilości w niektórych produktach żywnościowych wzbogaconych tą witaminą. Podawanie witaminy D w produktach skojarzonych zawierających wapń lub witaminę K2 (MK7) lub Nazwa produktu Zawartość witaminy D (40 IU = 1 µg) węgorz świeży 1200 IU/100 g łosoś świeży dziki 600–1000 IU/100 g śledź w oleju 808 IU/100 g śledź marynowany 480 IU/100 g łosoś (gotowany/pieczony) 540 IU/100 g łosoś świeży hodowlany 100–250 IU/100g ryby z puszki (tuńczyk, sardynki) 200 j.m./100 g makrela (gotowana/pieczona) 152 j.m./100 g dorsz świeży 40 IU/100 g grzyby shiitake (twardnik japoński/ twardziak jadalny świeży) 100 IU/100 g żółtko jajka 54 IU/żółtko ser żółty 7,6–28 IU/100 g pokarm kobiecy pokarm kobiecy przy stosowaniu suplementacji witaminą D 1,5–8 IU/100 ml ~20 IU/100 ml mleko krowie 0,4–1,2 IU/100 ml mleko modyfikowane początkowe (0.–6. mż.) 40–60 IU/100 ml mleko modyfikowane następne (7.–12. mż.) 56–76 IU/100 ml mleko modyfikowane junior (2.–3. r.ż) 70–80 IU/100 ml.

STRATEGIE UZUPEŁNIANIA NIEDOBORÓW WITAMINY D Wyróżnia się następujące strategie stosowania witaminy D:

1. wczesna profilaktyka w populacji zdrowej:
2. dzieci, B. osoby dorosłe;
3. leczenie niedoborów stwierdzonych u indywidualnych pacjentów. Zalecenia te powinny być realizowane w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ).

PROFILAKTYKA NIEDOBORU WITAMINY D U DZIECI Noworodki donoszone i niemowlęta Dla uzyskania prawidłowego stężenia 25OHD w surowicy krwi, rekomendowana, doustna, dawka witaminy D3 (cholekalcyferolu) wynosi 400 j.m./dobę; suplementację rozpoczyna się od pierwszych dni życia (niezależnie od tego czy matka w II i III trymestrze ciąży przyjmowała witaminę D). U dzieci karmionych wyłącznie piersią zalecane jest podawanie całej dawki, natomiast u dzieci karmionych sztucznymi mieszankami należy uwzględnić ilość witaminy D zawartą w pożywieniu [5]. Dzieci urodzone przedwcześnie Zalecana dawka witaminy D wynosi 800 j.m. dziennie do czasu osiągnięcia skorygowanego wieku 40 tygodni. Dzieci i młodzież od 1. do 18. roku życia Zalecana dawka witaminy D wynosi od 600 do 1000 j.m./dobę, zależnie od masy ciała, od października do marca lub przez cały rok, jeżeli synteza skórna jest niewystarczająca (np. przy restrykcyjnym stosowaniu kremów z filtrami UVB i/lub ograniczonym czasie przebywania na słońcu).

SUPLEMENTOWANIE ZDROWYCH OSÓB DOROSŁYCH Dla uzyskania prawidłowego stężenia 25OHD rekomendowana doustna dawka witaminy D wynosi 800–2000 j.m./dobę witaminy D3 , zależnie od masy ciała, od października do marca lub przez cały rok, jeżeli synteza skórna jest niewystarczająca. Ocena stężenia 25OHD w surowicy krwi jest badaniem wychodzącym poza „kompetencje” lekarza POZ. Dla uzyskania pożądanego zaopatrzenia organizmu w witaminę D należy zalecać ekspozycję na słońce (poza godzinami południowymi), bez stosowania filtrów ochronnych; wystarczająca jest ekspozycja skóry twarzy, rąk i przedramion trwająca około 20 minut dziennie. Dostępne na rynku preparaty zawierające witaminę D to tzw. suplementy diety, w których warto sprawdzać deklarowany skład oraz biodostępność składników.